Capoeira to niesamowita i piękna sztuka walki, której korzenie sięgają Afryki a w pełni ukształtowała się w Brazylii. Trenując tę niezwykłą sztukę warto również poznać jej historię aby lepiej zrozumieć jej istotę. Zapraszamy na krótki przewodnik po najważniejszych faktach i terminach związanych z capoeirą , które każdy capoerista powinien znać.
Początki
Od początku XVI w. Portugalczycy kolonizujący tereny dzisiejszej Brazylii potrzebowali siły roboczej z Czarnego Lądu do uprawy trzciny cukrowej. W okrutny sposób zniewalano ludność afrykańską i transportowano ją do portów Ameryki Południowej, a wraz z nią jej kulturę.
Na takim tle kształtowała się nowa forma sztuki pełna zabawy, nietypowych przeskoków, akrobacji, ale także czyhających niebezpieczeństw. Dawała ona poczucie wolności w świecie zniewolenia, jednocząc ludzi. Była źródłem kreatywności i siły niewolników. W początkowym okresie akceptowana przez władze Brazylii, lecz wkrótce została zabroniona. Mimo to, w ukryciu, cały czas była praktykowana. Charakteryzowały ją: gra pełna rytuałów i śmiertelnie niebezpieczna walka. Wykorzystywano w niej: noże, brzytwy, pałki. Przez wieki dynamicznie rozwijała się i nadal rozwija, nie tracąc niczego ze swej autentyczności.
Kultura brazylijska
Capoeira przenika się z historią i kulturą Brazylii, dlatego poznajemy je wszystkie równolegle.
Maculele to taniec z drewnianymi pałkami (czasem z maczetami). Jego geneza jest niejasna i istnieją na jego temat odmienne legendy. Przede wszystkim jest to zabawa rozwijająca poczucie rytmu i percepcji. Energiczne, szybkie ruchy i rytm są tym, co pociąga nas w Brazylii.
Samba de Roda (samba w kole) jest tradycyjnym tańcem brazylijskim. Oryginalnie tańczona przez dwie kobiety walczące o mężczyznę. Obecnie tańczona w parach. Samba de Roda w odróżnieniu od samby turniejowej wywodzi się z ulicy i jest bardziej zmysłowa nieco zabarwiona erotycznie.
Forró kolejny z tańców brazylijskich, jak również rodzaj muzyki (popularnej szczególnie w północnej części Brazylii). Jak większość tańców wywodzących się z Brazylii Forró jest tańczone w parach, bardzo blisko siebie. Można je również tańczyć tworząc z par różne choreografie.
Język portugalski. Żeby sięgnąć do korzeni kultury brazylijskiej i żeby zrozumieć teksty śpiewanych w capoeira piosenek, niezbędna okazuje się znajomość języka portugalskiego. Jest on używany przez ponad 240 milionów ludzi na świecie. Posiada dwa oficjalne warianty: brazylijski i europejski. Są one bardzo do siebie podobne. Nauka tego języka na pewno zbliży nas do kultury brazylijskiej.
Muzyka
Muzyka jest kolejnym, ważnym dla capoeira elementem. Dodaje roda energii i pozwala kontrolować grą capoeiristas. Odpowiednie rytmy nadają tempo i sposób poruszania się graczy.
Piosenki w capoeira są zarówno nośnikiem historii i tradycji, jak i sposobem wyrażania swoich spostrzeżeń czy opowiadaniem codziennych zdarzeń. Mogą one być radosne lub przepełnione smutkiem, mogą wychwalać Boga, Mestre, lub być tylko powtórzeniem nic nieznaczących sylab. Solista śpiewa swoje ulubione piosenki lub takie, które komentują to, co się dzieje w roda. Wszyscy odpowiadają mu refrenem.
Instrumenty używane w capoeira liczą więcej lat niż sama sztuka. Berimbau, będący niemal symbolem roda, pochodzi z Afryki, skąd został przywieziony do Brazylii. Wykonany jest z kija, napiętej struny oraz tykwy. Jego brzmienie jest tak charakterystyczne, że na długo pozostaje w pamięci.
Mistrzowie
Mestre Pastinha (Vincente Ferreira Pastinha)
Ważna i szanowana postać capoeira. Swoją działalność skoncentrował na przywróceniu capoeira jej dawnej formy, polegającej raczej na pełnej pułapek i przebiegłości zabawie aniżeli walce. Uwielbiał opowiadać, dzielić się jednocześnie swoimi doświadczeniami. Nazywany był filozofią capoeira. Zmarł w 1981 w Salwadorze w stanie Bahia.
Mestre Bimba (Manoel Dos Reis Machado)
Kolejna z najważniejszych postaci w świecie capoeira. Dzięki Niemu sztuka ta zyskała szacunek i uznanie. Założył swoją akademię, gdzie stworzył zupełnie nowy i uporządkowany system nauczania. Mestre Bimba był pełen charyzmy i cieszył się wielkim uznaniem jako wojownik. Zmarł w 1974 roku w Goiânia.
Jogo
Większość sztuk walk posiada określone reguły. Capoeira zmienia się z dnia na dzień i jej ścisłych zasad nikt nie jest w stanie wymienić. Ruchy capoeiristas (osób uprawiających capoeira) nazywamy grą-walką. W capoeira dwie osoby muszą wykonywać ruchy, z których każdy powinien mieć sens. Atak jest pytaniem, unik odpowiedzią. Tak powstaje rozmowa-gra ozdobiona pięknym ruchem ciał. Często przeradza się ona w ostrzejszą walkę, daleką raczej od agresji. Ruchy w capoeira to małe klocki, z których można budować dłuższe sekwencje. Niektóre służą do zmieniania położenia w roda i wykorzystania jej całej przestrzeni. Następne to kopnięcia, uderzenia, podcięcia oraz odpowiadające im uniki. Są również akrobacje takie jak stanie na rękach, robienie gwiazd i salt.
Roda
Roda jest istotą capoeira. Cała gra toczy się w kole utworzonym przez ludzi. Centralne jego miejsce zajmują instrumenty (berimbau, atabaque, pandeiro, agogo) zwane bateria. Uczestnicy roda klaszczą i śpiewają, dodając energii i dopingując walczących ze sobą graczy. Wygląd roda może być różny w zależności od aktualnie granego rytmu oraz zwyczajów danej grupy. Trzeba być tego świadomym i mieć szacunek do aktualnie panujących reguł.
*roda (czyt. hoda) koło, okrąg.
Teraźniejszość
Współczesna capoeira różni się od tej sprzed lat, choć zachowała wiele jej elementów. Niegdyś nauka odbywała się wyłącznie wewnątrz roda podczas gry capoeira. Dziś przeprowadzany jest regularny trening. Przygotowuje on pod względem techniki, siły, sprawności oraz szybkości do „zmierzenia się” w najważniejszym sprawdzianie, czyli w roda.
Capoeira dawniej była praktykowana jedynie przez nielicznych i najuboższych. Obecnie ogarnęła swym zasięgiem wszystkie kontynenty. Ćwiczą dzieci, młodzież, dorośli kobiety i mężczyźni. Na całym świecie funkcjonują setki grup, prezentujących różne style i filozofię. Capoeira zapewnia nam dobrze i pożytecznie spędzony czas. Dla niektórych pozostaje zabawą, inni odnajdują w niej pasję i sposób na życie.
Style
Angola jest tradycyjnym stylem, przepełnionym licznymi rytuałami i zaskakującymi pułapkami. Mimo pozornej bylejakości i leniwego sposobu poruszania się graczy najważniejszy jest spryt i dobry refleks. Gdy doświadczony capoeirista gra angola, może się ona okazać wyjątkowo niebezpieczna.
Regional jest to styl wprowadzony do capoeira przez Mestre Bimbę. Skoncentrowany jest na szybkości, dokładności i sile wyprowadzanych ataków oraz skuteczności uników. Ze względu na swoją szybkość gracz musi zdać się bardziej na refleks i intuicję niż przebiegłość.
Batizado
Batizado jest to coroczna ceremonia szczególnie ważna dla każdego capoeiristy. Batizado to egzamin, nadanie pierwszego stopnia, oznaczenie odpowiednim sznurem u boku spodni. Zarazem jest to oficjalne przyjęcie do grona danej grupy. Ceremonia ta została wymyślona przez Mestre Bimba. Kolejne egzaminy to już Troca de cordas czyli zmiana sznura (stopnia).
*batizado (czyt. baczizadu) chrzest.